“Στην Βυζαντινή αγιογραφία και κυρίως στην φορητή εικόνα, ο κρόκος του αυγού είναι το καλύτερο διαλυτικό υλικό για τα χρώματα. Ο κρόκος αναμειγνύεται με ξύδι 1 προς 1 ή και λίγο ξύδι περισσότερο, χωρίς καθόλου νερό.”
“Όσο απλό και αν φαίνεται το πέρασμα του προπλασμού, άλλο τόσο θέλει προσοχή. Πρέπει το πινέλο να πηγαίνει σε μια κατεύθυνση και όχι μπρος πίσω. Ο προπλασμός είναι το θεμέλιο για να γίνει όλη η υπόλοιπη εργασία. Δεν πρέπει το χρώμα να είναι παχύ, αλλά ούτε και πάρα πολύ νερουλό.”
“Το να γνωρίζει κάποιος να μεταχειρίζεται με αρμονία τα χρώματα σημαίνει ότι έχει μεγάλη πείρα, και αυτό τον έχει καταστήσει ικανό τεχνίτη.”
“Κάθε ομορφιά είναι έργο και εκδήλωση του Θεού, και όταν μαθαίνεις περισσότερα πράγματα γύρω από την ιερή αυτή τέχνη, καταλαβαίνεις ότι όλα τραγουδούν την ελεύθερη χαρά των αισθήσεων.”
“Αν λάβουμε υπ’ όψη μας τί μπορεί να κάνει κάποιος μόνο με ένα χρώμα, καταλαβαίνουμε ότι η δύναμη της τέχνης είναι απεριόριστη.”
“Η ζωγραφική του Θεοφάνη, που είναι και ο κυριότερος εκπρόσωπος της Κρητικής σχολής, έχει πειθαρχημένους κανόνες, σε αντίθεση με τον νατουραλισμό του Πρωτάτου.”
“Το ψιμύθι είναι το πιο σημαντικό λευκό χρώμα. Στην αρχαιότητα, αν και είναι ένα επικίνδυνο δηλητήριο, χρησίμευε σαν γυναικείο καλλυντικό. Οι Βυζαντινοί αγιογράφοι το χρησιμοποιούσαν στα έργα τους, εκτός από τις τοιχογραφίες. Σήμερα αντικαταστάθηκε με τον τσίγκο (οξείδιο του ψευδαργύρου) και το τιτάνιο, με ανάμειξη των δύο σε ποσοστό 60% και 40% αντίστοιχα. Κάνουμε την ανάμειξη, γιατί ο τσίγκος όταν χρησιμοποιείται μόνος του σκάζει, και το τιτάνιο δεν ασπρίζει καλά, ενώ και τα δύο μαζί μας δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.”
“Η τεχνική του Πρωτάτου είναι μια ποιητική επεξεργασία που εκδηλώνεται μ’ αυτόν τον τρόπο. Μια ξαφνική ζωηρότητα έμπνευσης, που πέρασε από το Άγιον Όρος σαν αστραπή μεγαλοφυΐας.”
“Το Πρωτάτο είναι μια συγκομιδή ζωντανών προσώπων. Γιατί ο Πανσέληνος είναι πάντα καινούργιος, πάντα γόνιμος, και ερμηνεύει μες τις μορφές τον δυνατό και πιο βαθύ παλμό της ψυχής.”
“Η Βυζαντινή Τέχνη είναι εκπληκτική σε θεματολογία, δελεαστική σε ποικιλία χρωμάτων, αλλά και τόσο αξιόλογη για τη μακροχρόνια διάρκειά της.”
Οι παραπάνω εικόνες προέρχονται από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Ξενόπουλου με τίτλο «Κόπος και Σπουδή» – κλασσικά μαθήματα τεχνικής της αγιογραφίας. Πρόκειται για σπουδή στον πρόσωπο του Ιησού Χριστού σύμφωνα με τους κανόνες της Κρητικής Σχολής και στην συνέχεια, της Μακεδονικής Σχολής.
Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε στις τέσσερις πρώτες εικόνες οι οποίες παρουσιάζουν την εξέλιξη της αγιογράφισης σύμφωνα με την Κρητική Σχολή της αγιογραφίας, είναι ότι το φως και η σκιά έχουν ευδιάκριτα σύνορα και ότι τα φωτίσματα δημιουργούν ξεκάθαρες νησίδες. Στις αμέσως επόμενες εικόνες παρατηρούμε ότι το φώτισμα του προσώπου γίνεται με λευκό, ώχρα και λίγη κιννάβαρη. Είναι το ίδιο χρώμα με του Θεοφάνη του Κρητός. Η διαφορά είναι ότι στη Μακεδονική καλύπτεται το μεγαλύτερο μέρος του προσώπου με νερουλό στρώμα φωτίσματος και στις άκρες με γλυκασμό σε αντίθεση με την κρητική, όπου τα φωτίσματα δημιουργούν στο πρόσωπο αυτόνομες νησίδες.
Ο άρχων αγιογράφος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας σε συνεργασία με την «Έκθεση προϊόντων Αγίου Όρους» θα πραγματοποιήσει σεμινάριο προσωπικής διδασκαλίας στην τεχνική της αγιογραφίας στις 29-30 Νοεμβρίου, 6-7 και 13-14 Δεκεμβρίου 2014 στην Θεσσαλονίκη. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ: http://www.artionrate.com/index.php/artion-magazine/artion-kalesma/1079-ksenopoulos-didaskei
Κωνσταντίνος Ξενόπουλος
“Η αξιοπρέπεια ενός πινέλου”
http://www.artionrate.com/index.php/artion-magazine/artion-kalesma/1087-ksenopoulos-egrapse
Mount Athos Today 